Տոներ և փառատոներ 2025

ՆՈՐ ՏԱՐԻ (ԱՄԱՆՈՐ՝ պաշտոնական ոչ աշխատանքային օրեր դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 02)

Նոր տարին նշվում է մի ամբողջ շաբաթ՝ սկսած դեկտեմբերի 31-ից և տևում է մինչև հունվարի 6-ը ՝ ուղղափառ Սուրբ Ծնունդ: Այս շաբաթվա ընթացքում մարդիկ փոխանակվում են նվերներով և շնորհավորական մաղթանքներով, և նրանց տները բաց են բոլորին ընդունելու համար: Բացի այդ, հայերն ունեն իրենց հայ Սանտա Քլաուսին՝ Ձմեռ Պապիկին, որը երեխաների կարծիքով Ամանորի գիշերը նվերներ է բերում իրենց։

ՍՈՒՐԲ ԾՆՈՒՆԴ (կրոնական, ոչ աշխատանքային տոն)

Հայերն այս օրը նշում են որպես քրիստոնեական գլխավոր կրոնական տոն՝ Աստվածահայտնության հետ միասին։ Նույնիսկ, Սուրբ Առաքյալների օրոք աշխարհի տարբեր ծայրերում քրիստոնեական եկեղեցիների ավանդույթները միատեսակ չէին։ 3-րդ դարի վերջին Հռոմում Սուրբ Ծնունդը սկսեց նշվել դեկտեմբերի 25-ին՝ համընկնելով հեթանոսական մեծ տոնի հետ։ Մինչդեռ Արևելյան եկեղեցիները, շարունակում են նշել Սուրբ Ծնունդը հունվարի 6-ին:

Տոնը սկսվում է հունվարի 5-ի երեկոյան և շարունակվում է մինչև կեսգիշերն անց: Հունվարի 6-ի առավոտյան Սուրբ Պատարագ է մատուցվում հայկական եկեղեցիներում, որից հետո կատարվում է «Ջրօրհնեքի» արարողությունը՝ ի հիշատակ Հիսուսի Մկրտության։ Ավանդույթի համաձայն՝ հավատացյալներն օրհնված ջուրը տանում են իրենց տները՝ որպես բժշկող միջոց հիվանդների համար, քանի որ այս օրն օծված ջուրը կոչվում է Աստվածահայտնություն և ունի բժշկող հատկություններ։

Սուրբ Ծնունդը Հայաստանում ընտանեկան տոն է, որի շուրջ հավաքում են հարազատներին և ընկերներին՝ առատ տոնական սեղանի շուրջ: Ավանդաբար մատուցվում է ձուկ, որը հնագույն ժամանակներից եղել է քրիստոնեության խորհրդանիշը։ Ընդունված է հյուրասիրել նաև քաղցր փլավ։ Այն խորհրդանշում է սովորական մարդկանց, իսկ չամիչն այն ընտրյալներն են, որոնց Տերն ընտրել է իր գործը շարունակելու համար։

ԲԱՆԱԿԻ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Ամեն տարի հունվարի 28-ին Հայաստանում նշվում է Հայաստանի զինված ուժերի մասնագիտական տոնը՝ Բանակի օրը։ 1991 թվականին  ՀՀ կառավարության որոշմամբ ստեղծվեց Պաշտպանության պետական կոմիտեն, իսկ 1992 թվականի հունվարի 28-ին ընդունվեց «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության մասին» պատմական որոշումը՝ դրանով իսկ ազդարարելով Հայոց ազգային բանակի ստեղծման փաստը։

ՏՐՆԴԵԶ (Տյառնընդառաջ, կրոնական տոն)

Տրնդեզի տոնակատարությունը հեթանոսական ծագում ունի և կապված է նախաքրիստոնեական դարաշրջանի՝ Հին Հայաստանի արևապաշտության և կրակապաշտության հետ։ Հայ առաքելական եկեղեցին պահպանեց այս ավանդույթը, քանի որ այն շատ տարածված էր մարդկանց շրջանում։ Ըստ կրոնական ավանդույթի՝ այս տոնը կապված է Սուրբ Ծննդյան 40 օրից հետո կրակով Տիրոջ մոտ գնալու խորհրդի հետ։
Տոնի գլխավոր ծեսը խարույկի վրայով ցատկելն է։ Հիմնականում դա անում են կամ նորապսակները, կամ հարսն ու փեսան։ Դուդուկի ձայնի ներքո զույգերը 7 անգամ անցնում են խարույկի շուրջը, ապա ցատկում դրա վրայով։ Այն խորհրդանշում է մեղքերի մաքրումը:
Կարևոր պահ է ձեռքերը բռնած պահելը, որպեսզի միությունը ուժեղ լինի: Ծեսի ժամանակ տոհմի մեծերը լցնում են ցորենի հատիկներ նորապսակների գլխին, որպեսզի առատությունը հետևի նրանց ողջ կյանքի ընթացքում։ Կրակի վրայով կարող են ցատկել նաև այն կանայք, ովքեր ցանկանում են երեխա ունենալ։ Տոնն ավարտվում է նույն օրը՝ խարույկի շուրջ պարելով և խրախճանքով։

ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳՍԻ ՏՈՆ (կրոնական տոն)

Ամբողջ աշխարհում բոլոր սիրահարների հովանավորն է Սբ. Վալենտինը, բայց Հայաստանն ունի բոլոր սիրող սրտերի իր ազգային հովանավորին՝ Սբ. Սարգսին։ Նա ծառայել է որպես Բյուզանդիայի Կոստանդին կայսրի արքունիքի հրամանատար և եղել է առաջին հայերից մեկը, ով ընդունել է քրիստոնեությունը։ Այն նշվում է Սուրբ Զատիկից 63 օր առաջ՝ շաբաթ օրը։
Տոնի գիշերն երիտասարդներն ուտում են աղի բլիթ և ջուր չեն խմում՝ գիշերը երազ տեսնելու համար: Նրանք կարծում են, որ Սբ. Սարգիսն է որոշում իրենց ճակատագիրը՝ երազում ջուր տվողը դառնալու է իրենց ապագա կողակիցը։
Մարդիկ դռնից դուրս ալյուր են դնում, որպեսզի Սբ. Սարգսի ձին ալյուրի միջով հեծնի։ Նրանք հավատում են, որ Սբ. Սարգիսը կայծակնային արագությամբ հայտնվում է իր շողացող ձիու վրա, և որ ալյուրի մեջ մնացած հետքը իրենց բարի բախտի նախանշան Է։ Մարդկանց երևակայության մեջ Սբ. Սարգիսը շատ գեղեցիկ է և հայտնվում է նիզակով, ոսկե սաղավարտով և ոսկե զրահով։
Տոնի օրը Հայաստանի մայրաքաղաքի կենտրոնում՝ Սուրբ Սարգիս եկեղեցում, հատկապես մարդաշատ է։ Այստեղ, ինչպես բոլոր հայկական եկեղեցիներում, մատուցվում է տոնական պատարագ։ Շատ երիտասարդներ զույգով կամ մենակ են գալիս օրհնություն ստանալու:

ԿԱՆԱՆՑ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Կանանց միջազգային օրը մեծ տարածում ունի ոչ միայն Հայաստանում, այլև գրեթե բոլոր հետխորհրդային երկրներում։ Բոլոր սիրելի կանայք, մայրերը, տատիկները, քույրերը նվերներ և ծաղիկներ են ստանում ինչպես իրենց ընտանիքի անդամներից, այնպես էլ ընկերներից և գործընկերներից։ Մարդիկ սովորաբար նշում են այս տոնը իրենց ընկերների հետ սրճարաններում, ռեստորաններում կամ տանը:

ՄԱՅՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԳԵՂԵՑԿՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆ (կրոնական տոն)

Ապրիլի 7-ին Հայ եկեղեցին նշում է Աստվածածնի Ավետման օրը։ Այս օրը Գաբրիել հրեշտակապետը բարի լուր բերեց Մարիամ Աստվածածնին, որ նա Աստվածամայր է դառնալու: Աշխարհիկ կյանքում այս կրոնական տոնը վերածվեց Մայրության և գեղեցկության տոնի։
Ենթադրվում է, որ հղիության ընթացքում կինը մոտենում է Աստծուն և պատրաստվում նոր կյանքի ծննդյան հաղորդությանը: Հղիությունը սազում է յուրաքանչյուր կնոջ, հետևաբար գեղեցկությունն ու մայրությունը սերտորեն կապված են։ Եթե դու աղջիկ կամ կին ես, պատրաստ եղիր, որ այդ օրը փողոցներում քայլելով, ամենայն հավանականությամբ ծաղիկներ կստանաս, նույնիսկ, անծանոթներից:

ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ (կրոնական տոն)

Ծաղկազարդը տոնվում է Զատիկից մեկ շաբաթ առաջ, և խորհրդանշում է Քրիստոսի հաղթական մուտքը Երուսաղեմ՝ որպես Մեսիա: Ծաղկազարդի օրը հայկական եկեղեցիները զարդարվում են ուռենու, ձիթենու և արմավենու ճյուղերով։

Առավոտյան՝ հանդիսավոր ժամերգությունից հետո, օրհնված ճյուղերը բաժանվում են հավատացյալներին: Անպտուղ ճյուղերը ներկայացնում են հեթանոսներին. նրանք սկսեցին պտուղ տալ միայն Քրիստոսին առաջարկվելուց հետո: Ճյուղերի փափկությունը խորհրդանշում է Քրիստոսի հետևորդների խոնարհությունը։

ԶԱՏԻԿ (կրոնական տոն)

Զատիկը քրիստոնեական աշխարհի ամենասիրված և ամենասպասված տոնն է։ Այս օրը բոլորը միմյանց ողջունում են «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց, և օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի» արտահայտություններով։ Հայաստանն առաջին պետությունն էր, որ 301 թվականին ընդունեց քրիստոնեությունը։ Իսկ Զատիկը դարձավ Հայաստանի ամենագեղեցիկ և հարգված տոներից մեկը։ Զատկի այս տոնը քրիստոնյաները տեսնում են ազատագրում և փրկություն չարից, տառապանքից և մահից:
Զատիկից 40 օր առաջ՝ պահքի սեզոնին, հայ ընտանիքները բամբակի բարակ շերտով պատված սկուտեղի վրա դնում են ոսպ կամ բողբոջած այլ հատիկներ և ծլեցնում են դրանք։ Գարունն ու բնության զարթոնքը խորհրդանշող այս կանաչ ծիլերն այն «կանաչ խոտն» է, որի վրա մարդիկ գունավոր ձվեր են դնում Զատկի սեղանը զարդարելու համար։
Մինչ օրս հայերը պահպանել են աստվածաշնչյան այս գեղեցիկ ավանդույթը, որը վերաբերում է կարմիր ձվերին և թարմ հացին. «Երբ Քրիստոսին խաչեցին, նրա մայրը մի քանի ձու և հաց փաթաթեց սավանի մեջ։ Տեսնելով, որ իր որդուն խաչել են, իսկ ձեռքերն արնահոսում են, նա ծնկի իջավ և լաց եղավ։ Մոր արցունքներն ու շալի վրա թափված որդու արյունը ներկեցին ձվերը։ Հետո մայրը շալը գցեց գլխին»։
Այդ օրվանից մարդիկ Զատիկի օրը սկսեցին կարմիր ներկել ձվերը, իսկ կանայք՝ շալեր կրել եկեղեցի այցելելիս: Մեր օրերում դրանք ներկում են նաև այլ գույներով։ Այնուհետև գալիս է ավանդական խաղի պահը՝ հարվածել այլ խաղացողների պինդ խաշած ձվերի ծայրերին: Խաղի վերջում հաղթողը ստանում է պարտվողի ձվերը, իսկ վերջնական հաղթողը իրեն է վերցնում բոլոր ձվերը:

1915 ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶՈՀԵՐԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային հիշատակի օր)

Ամեն տարի ապրիլի 24-ին աշխարհասփյուռ հայությունը հանդիսավոր կերպով հարգում է 1915 թվականի Ցեղասպանության ավելի քան 1,5 միլիոն զոհերի հիշատակը։ Հայաստանում հազարավոր մարդիկ միանում են ամենամյա երթին դեպի Ծիծեռնակաբերդի բլուր (Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր)՝ հարգանքի տուրք մատուցելու նրանց, ովքեր զոհվել են Արևմտյան Հայաստանում հայ ժողովրդին բնաջնջելու այս զանգվածային փորձի ժամանակ և բռնի կերպով տեղահանվել են իրենց պապենական հողերից և պատմական հայրենիքից օսմանյան թուրքերի կողմից։ Սա պատմական անցյալը հիշելու և այդ վայրագությունների զոհերի համար արդարություն պահանջելու օր է։

ԵՐԵՎԱՆԻ ՋԱԶԻ ՕՐ (փառատոն)

Վայրը՝ Երևան, Կասկադ Համալիր
Ամսաթիվ՝ Ապրիլի 30, 2025 թ․

Միացեք Ֆենիքս Տուրին այս տարվա Ջազի միջազգային օրվա տոնակատարությանը Երևանի Կասկադ համալիրում: Երևանի ջազի օրը համախմբում է երաժիշտներին և տարբեր ջազային խմբերին Հայաստանից և ամբողջ աշխարհից տոնելու ջազը՝ ընդգծելով նրա կարևոր դերը՝ որպես հաղորդակցության ձև, որը հաղթահարում է տարբերությունները:

ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ԱՇԽԱՏԱՎՈՐՆԵՐԻ ՏՈՆ (ՄԱՅԻՍՅԱՆ ՏՈՆ) (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Աշխատանքի օրը, որը նաև հայտնի է որպես Մայիսի մեկ, միջազգային աշխատանքային շարժման տոն է։ Ժամանակին այս տոնը լայնորեն նշվում էր ԽՍՀՄ-ում։ Ցուցարարների սյուները՝ կոմունիստական կուսակցության առաջնորդների դիմանկարներով, փուչիկներով, ծաղիկներով և կարմիր պաստառներով, երթով շարժվում էին գլխավոր հրապարակի երկայնքով՝ շքերթով: Դեռ այն ժամանակներում Մայիսի 1-ը երկար սպասված տոն էր թե՛ մեծերի, թ՛ե փոքրերի համար։ Այսպիսով, այն հեշտությամբ ընդգրկվեց Հայաստանի նոր պատմության մեջ և դարձավ ամենասիրված ազգային տոներից մեկը:

ՀԱՂԹԱՆԱԿԻ ԵՎ ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Հաղթանակի օրը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ) ողջ ԽՍՀՄ-ում տոն էր, իսկ այսօր Հայաստանում նշվում է որպես պաշտոնական տոն։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում հաղթանակը և զոհվածների հիշատակումը տարբեր երկրներում նշվում է տարբեր օրերի։ Հայաստանը այն տոնում է մայիսի 9-ին։ Երևանում մարդիկ գալիս են Եռաբլուր պանթեոն և Մայր Հայաստան հուշարձան՝ ծաղիկներ ու ծաղկեպսակներ դնելու և մեկ րոպե լռությամբ հարգելու զոհվածների հիշատակը։ Հայաստանի ԶՈՒ և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերանները շքերթով անցնում են Երևանի Հանրապետության հրապարակով։

ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

1918 թվականի այս օրը հայ ժողովուրդը վերականգնեց պատմական Հայաստանից մնացած պետականությունը՝ կես հազարամյակ ինքնիշխանությունը կորցնելուց հետո: Այս օրվա տոնակատարությունը նշում է ժամանակակից Հայաստանի անկախության ձգտման սկիզբը: Կարճատև գոյություն ունեցած 1918 թվականի Հանրապետությունը խորհրդայնացվեց ևս 70 տարով, սակայն ներշնչեց հույսի և ինքնորոշման ոգի ապագա սերունդների համար:

ՀԱՄԲԱՐՁՄԱՆ ՏՈՆ (կրոնական տոն)

Հայ եկեղեցին հինգշաբթի օրը նշում է Հիսուս Քրիստոսի Համբարձման տոնը։ Այս առիթով եկեղեցիները տարբեր միջոցառումներ են անցկացնում։ Այն նշվում է Սուրբ Զատիկի 40-րդ օրը 35 շարժական օրվա ընթացքում՝ սկսած ապրիլի 30-ից հունիսի 01-ի միջակայքում՝ միշտ հինգշաբթի օրը։ Իր հարությունից հետո Քրիստոսը մնաց Երկրի վրա քառասուն օր և շարունակեց երևալ իր աշակերտներին: Քառասուներորդ օրը Քրիստոսին իր աշակերտները վերջին անգամ են տեսնում։ Նա օրհնում է նրանց և թողնում ցուցումներ, որից հետո համբարձվում երկինք:
Հայ ժողովուրդը վաղուց է նշել այս տոնը հատուկ արարողությամբ։ Տիրոջ Համբարձման օրը աղջիկները հագնում են գույնզգույն շորեր, ըստ ծեսի՝ ծաղիկներ են հավաքում, ծաղկեպսակներ հյուսում, որոնցից մեկը կոչվում է «Ծաղկամեր» և ունի խաչի տեսք։
Իսկ Համբարձմանը նախորդող գիշերը աղջիկները բաց երկնքի տակ ամբողջ գիշեր պահում են յոթ աղբյուրների ջրով լի սափորներ, լեռնային գետերի ավազ, ինչպես նաև ցող ու ծաղիկներ։ Աղջիկներն իրենց իրերը (մատանիները, կոճակները) դնում էին այս սափորների մեջ, որպեսզի յուրաքանչյուրը ստանա դրախտի օրհնությունը:

ԵՐԵՎԱՆԻ ԳԻՆՈՒ ՕՐԵՐ (փառատոն)

Վայրը՝ Երևան, Սարյան փողոց
Ամսաթվեր՝ Հունիսի 06-08, 2025թ

Երևանի գինու օրերը ամենամյա փառատոն է, որը համախմբում է գինու իրական սիրահարներին Սարյան փողոցում՝ Երևանի երիտասարդ և նորարարական գինեգործության աշխույժ կենտրոնում։ Այս միջոցառումը ներառում է հայկական գինիների համտես՝ տեղական արտադրողների կողմից առաջարկվող անվճար նախուտեստների և պանրի ընտրանիներով, ինչպես նաև հայկական ջազի և տեղական դիջեյների կողմից ապահովվող կենդանի երաժշտությամբ: Երևանի գինու օրերը գրավում են հազարավոր այցելուների ամբողջ աշխարհից, այդ թվում՝ միջազգային ֆուդ բլոգերների և մոլի էնոգաստրոնոմիկ զբոսաշրջիկների:

ՀԱՅԲՈՒՅՍ - ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽՈՏԱԲՈՒՅՍԵՐԻ ՓԱՌԱՏՈՆ

Վայրը՝ Ենոքավան, Տավուշի մարզ
Ամսաթիվ՝ (շուտով կթարմացվեն) 2025 թ․

«Հայբույս» փառատոնը անցկացվում է Հայաստանի գեղատեսիլ վայրերից մեկում՝ Տավուշի մարզի Ենոքավանում գտնվող «Ապագա» հանգստավայրում, որը հայտնի է իր գեղատեսիլ անտառներով և լեռներով: Այցելուները կծանոթանան հայկական դեղաբույսերի և դրանց կիրառման տարբեր եղանակների հետ, այդ թվում՝ դրանց բուժիչ հատկություններին։ Կանցկացվի նաև բուսական թեյի հյուրասիրություն, ուսուցողական խաղեր՝ ծանոթանալու անտառների կենսաբազմազանությանը, խոհարարության վարպետության դասեր և կկազմակերպվի ժամանց երեխաների համար:

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Երրորդ Հանրապետության Սահմանադրությունը, որը ներկայիս ՀՀ սահմանադրությունն է, ընդունվել է 1995 թվականի հուլիսի 5-ին համապետական հանրաքվեի միջոցով։ Արդյունքում այս օրը դարձավ հայկական տոներից մեկը։

«ՈՍԿԵ ԾԻՐԱՆ» ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԻՆՈՓԱՌԱՏՈՆ 2023 (փառատոն)

Վայրը՝ «Մոսկվա» կինոթատրոն, Երևան
Ամսաթվեր՝ Հուլիսի 13-20, 2025 թ․

«Ոսկե ծիրանը» Երևանի և ողջ Հայաստանի մշակութային կյանքում ամենամեծ իրադարձությունն է։ Միջազգային ճանաչում ունեցող փառատոնը համախմբում է ֆիլմերի և կինոգործիչների ամբողջ աշխարհից: Այս փառատոնի նպատակն է խթանել ստեղծագործականությունը և աշխարհի տարբեր ծայրերից եկած կինոգործիչների միջև ստեղծել մասնագիտական ցանց: Այս փառատոնի մեկ այլ նպատակն է ֆիլմի միջոցով անդրադառնալ մարդկային փորձի, մարդկանց առօրյա կյանքին թե՛ սովորական, թե՛ արտասովոր, նրանց դժվարություններին և ուրախություններին, երբ նրանք փորձում են գտնել իմաստ փոփոխվող աշխարհում՝ պայքարելով վերագտնել իրենց մի աշխարհում, որն ավելի ու ավելի քիչ սահմաններ է ճանաչում:

ՎԱՐԴԱՎԱՌ (փառատոն)

Վայրը՝ Երևան, Կարապի լիճ և Հանրապետության հրապարակ
Ամսաթիվ՝ Հուլիսի 27, 2025թ

Հեթանոսական այս տոնը վերափոխվեց քրիստոնեության ընդունումից հետո։ Նոր ժամանակներում «Վարդավառին» բոլորը միմյանց վրա ջուր են լցնում սկսած վաղ առավոտից։ Եթե այս օրը այցելեք Հայաստան, չպետք է հիասթափվեք կամ վիրավորվեք, քանի որ սա վաղուց պահպանված ավանդույթ է, որը հայերը փոխանցում են սերնդեսերունդ։ Գլխավոր միջոցառումն ավանդաբար կազմակերպվում է Կարապի լճում և Հանրապետության հրապարակում։

YELL EXTREME PARK FESTIVAL (փառատոն)

Վայրը՝ Ենոքավան, Տավուշի մարզ
Ամսաթիվ՝ ( շուտով կթարմացվեն) 2025 թ․

Yell Extreme Park-ը գտնվում է Տավուշի մարզի Ենոքավան գյուղի անտառածածկ սարալանջում՝ Հայաստանի ամենագեղատեսիլ վայրերից մեկում: Այցելուները կարող են մասնակցել այնպիսի միջոցառումների, ինչպիսիք են ձիավարությունը, պարապլան վարելը, լեռնագնացությունը, լեռնային հեծանվավազքը և զիփլայնինգը: Այգու ժամանցային ծրագրերի արանքում այցելուները կարող են վայելել երաժշտական կատարումներ, կոկտեյլներ և խորտիկներ և գիշերային ճամբար ընկերների հետ՝ կրակի շուրջ, աստղերի տակ:

ՆԱՎԱՍԱՐԴ (ՀԱՅ ՀԵԹԱՆՈՍԱԿԱՆ ՆՈՐ ՏԱՐԻ) (կրոնական տոն)

Օգոստոսի 11-ը հին հայկական օրացույցով Նոր տարվա առաջին օրն է։ Հին ժամանակներում այս տոնը Հայաստանում նշվում էր մեծ ոգևորությամբ և շքեղ կերպով։ Նավասարդը նվիրված էր հայկական յոթ գլխավոր հեթանոս աստվածներին՝ Արամազդին (Հայոց Գերագույն Աստված, բոլոր աստվածների և աստվածուհիների հայր), Անահիտին (Գերագույն աստվածուհի), Աստղիկին (Սիրո, Գեղեցկության և Ջրի աստվածուհի), Նանեին (Պատերազմի աստվածուհի), Վահագնին (Ամպրոպի և կայծակի աստվածը), Միհրին (Արևի և Լույսի աստվածը) և Տիրի աստվածուհուն (Իմաստության և գիտության աստվածուհի):

ՍՈՒՐԲ ՄԱՐԻԱՄԻ ՎԵՐԱՓՈԽՄԱՆ և ԽԱՂՈՂՕՐՀՆԵՔԻ ՏՈՆ (ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՏՈՆ)

Հայկական ավանդական տոների ամենասիրված արարողություններից է Խաղողօրհնեքի արարողությունը, որը սովորաբար անցկացվում է օգոստոսի 15-ին հաջորդող՝ կիրակի օրը: Հայերի խաղողօրհնեքի արարողությունը մեծ տոն է, որը կոչվում է «Սուրբ Մարիամի Վերափոխություն»:

Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխումը Հայ Առաքելական Եկեղեցու կարևորագույն տոներից է, որը Հայաստանում նշվում է 5-րդ դարից: Սա լուսավոր տոն է՝ խոսելով Աստվածամոր կյանքից հեռանալու մասին, օգտագործվում է «վերափոխում» բառը, որը մատնանշում է իրադարձության եզակիությունը, խորհրդավորությունը և կարևորությունը:

Խաղողօրհնեքի ավանդույթը, որպես բերքի առաջին պտուղների օրհնություն, սկիզբ է առնում Հին Կտակարանից, երբ հողագործությունը տարածված մասնագիտություն էր: Բերքի հսկայական տեսականուց խաղողն առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում և համարվում է «առաջին պտուղ», քանի որ այն բերքահավաքի առաջին արդյունքն էր:

Հիսուսի ծննդյամբ այս արարողություններն նոր իմաստ ստացան: Հիսուս Քրիստոսը Մարիամի առաջնեկն էր կամ առաջին պտուղը և որպես այդպիսին, նվիրաբերվեց Աստծուն տաճարում (Ղուկաս 2:25-30): Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն այդ օրը օրհնում է խաղողի բերքը և բաժանում է հավատացյալներին:

Նախաքրիստոնեական Հայաստանում խաղողօրհնեքի ծեսը կատարում էր թագավորը կամ քրմապետը: Մինչ այդ օրը արգելված էր խաղող քաղել, որպեսզի ողկույզը հասներ պահանջվող քաղցրության, հակառակ դեպքում գինու փոխարեն քացախ կստացվեր: Մեր նախնիները շատ էին սիրում այս տոնը և անհամբեր սպասում էին դրան: Չէ՞ որ Մայր Բնությունը վարձատրում էր նրանց բարեխիղճ աշխատանքի համար:

ԱՐՎԵՍՏԻ ԵՎ ԱՐՀԵՍՏԻ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ  ՓԱՌԱՏՈՆ

Վայրը՝ Դիլիջան, Տավուշի մարզ
Ամսաթիվ՝ Սեպտեմբեր 05,  2025 թ․

Արվեստի և արհեստի մշակութային վերածնունդ փառատոնը, որն ամեն տարի անցկացվում է Դիլիջանում, խթանում է տարածաշրջանային արվեստն ու արհեստը, ներառյալ դեկորատիվ արվեստները, ինչպիսիք են խեցեգործությունը, դարբնությունը, փայտամշակումը և ազգային խոհանոցը: Այցելուները կարող են նաև դիտել գորգագործության տեխնիկան և հիանալ հայկական գորգերի տարբեր տեսակներով, որոնցից մի քանիսը բացօթյա ցուցադրության են բերվում թանգարանային հավաքածուներից: Դուք բացառիկ հնարավորություն կունենաք ձեռք բերել այդ արվեստից մի մասնիկ և տանել այն Ձեր տուն: Պարզապես այցելեք Դիլիջան գեղեցիկ քաղաք և ընտրեք Ձեզ դուր եկած գորգը կամ կարպետը: Փառատոնի ընթացքում երաժշտական խմբերը կատարում են երգեր, պարեր և նվագում ավանդական երաժշտական ​​գործիքներ Հայաստանի տարբեր համայնքներից:

ԵՐԵՎԱՆՅԱՆ ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ԳԻՇԵՐ (փառատոն)

Վայրը՝ Երևան, Շառլ Ազնավուրի հրապարակ
Ամսաթիվ՝ (շուտով կթարմացվեն) 2025 թ․

Երևանյան երաժշտական գիշերը համախմբում է երաժշտասերներին և երաշխավորում նրանց դրական տրամադրություն Շառլ Ազնավուրի հրապարակում։ Երեկոյան տեղի բնակիչները և քաղաքի հյուրերը կարող են ներկա գտնվել կենդանի համերգներին, որոնք հնչում են տարբեր երաժշտական ոճերում և ժանրերում, ինչպես նաև կատարվում են լավագույն երաժիշտների և երգիչների կողմից: Ի դեպ մուտքն անվճար է։ Միջոցառման նպատակն է զարգացնել զբոսաշրջությունը և բարձրացնել Հայաստանի և Երևանի ճանաչելիությունը աշխարհում։

ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ (ԽԱՉՎԵՐԱՑ) (կրոնական տոն)

«Խաչվերաց» տոնը նշվում է ի հիշատակ Տիրոջ Կենարար Խաչի վերադարձի և դրա փառաբանմանը: Հայ Առաքելական Եկեղեցին այն նշում է սեպտեմբերի 11-ից 17-ն ընկած ժամանակահատվածի կիրակի օրը: Ավանդությունը պատմում է, որ Սուրբ Խաչը, որը գտել էր  Հեղինե թագուհին (կայսր Կոստանդիանոս Մեծի մայրը), 326 թվականին Երուսաղեմի պատրիարք Մակարիոսը ցուցադրել է հավատացյալներին, որպեսզի նրանք կարողանան տեսնել և երկրպագել այն: Տոնին հաջորդող երկուշաբթին Մեռելոց՝ հիշատակի օր է, որը Հայաստանում հայտարարված է պաշտոնական ոչ աշխատանքային օր:

ԳԱԹԱ ՓԱՌԱՏՈՆ 

Վայրը՝ Խաչիկ, Վայոց ձորի մարզ
Ամսաթիվ՝ Սեպտեմբեր 20,  2025 թ․

Գաթայի փառատոնը հայկական ավանդական աղանդերի՝ Գաթայի, տոնակատարության օրն է: Գաթայի շատ տարբերակներ կան, և յուրաքանչյուր քաղաք կամ շրջան ունի իր տարբերակը: Այն կարող է տարբեր ձևերի և չափերի լինել, կարելի է զարդարել այն կամ թողնել անզարդ: Հանրաճանաչ տեսակներից մեկը «խորիզով» գաթան է։ Միջուկը բաղկացած է ալյուրից, կարագից և շաքարավազից։ Գաթան կարող է ունենալ այլ միջուկներ, օրինակ՝ ընկույզի։ Միացե՛ք փառատոնին և վայելե՛ք համեղ գաթա և այլ ավանդական ուտեստներ մինչդեռ կզվարճանաք ավանդական երգերով և ժողովրդական պարերով:

ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՕՐ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային օր)

Սեպտեմբերի 21-ը Հայաստանի Հանրապետության անկախության օրն է՝ 70-ամյա խորհրդայնացումից հետո, որին հաջորդեց 1991 թվականին Խորհրդային Միությունից անջատվելու հանրաքվեն: Հայտարարված արդյունքների համաձայն՝ ստեղծվեց երրորդ, անկախ Հայաստանի Հանրապետությունը, և այդ օրվանից սեպտեմբերի 21-ը դարձել է հանրային տոն՝ համազգային նշանակության իրադարձությունը նշելու համար:

Տոնի կենտրոնը դառնում է Հանրապետության հրապարակը և հարակից փողոցները, տեղի են ունենում տոնական շքերթներ, համերգներ և տարբեր արտիստների ելույթներ: Քաղաքի տարբեր հատվածներում տոնի պատվին բացվում են ռազմական տեխնիկայի ցուցադրություններ, Հայաստանին նվիրված պատմական ցուցահանդեսներ և ծաղիկների փառատոներ: Օրը սովորաբար ավարտվում է ավիացիոն ցուցադրությամբ:

Թեյի և Սուրճի փառատոն 

Տեղը: Seasons Park, Երևան
Ամսաթվեր՝ Հոկտեմբերի 03-04, 2025 թ․

Երևանի Թեյի ու Սուրճի փառատոնը միավորում է բոլոր թեյի և սուրճի սիրահարներին Seasons Park-ում՝ Մաշտոցի պողոտայում, գեղեցիկ հանրային տարածքում։ Հյուրերը շրջում են այգում, համտեսում և գնում ինչպես հայտնի, այնպես էլ նորահայտ թեյերի և սուրճերի ապրանքանիշեր։ Բույսերի, հատապտուղների և մրգերի լայն ընտրանին առաջարկում է հնարավորություն բացահայտել դրանց արտադրության գաղտնիքները և վայելել Հայաստանի բարձրավանդակների համեղ արտադրանքը, ամռան վերջից հետո։ Փառատոնը կհամակցվի տարբեր կրթական և ժամանցային ծրագրերի հետ։

ԱՐԵՆԻ ԳԻՆՈՒ ՓԱՌԱՏՈՆ

Վայրը՝ Վայոց ձորի մարզ, Արենի
Ամսաթիվ՝ Հոկտեմբեր 04, 2025 թ․

Հետաքրքրությունը «Արենի գինու փառատոնի» նկատմամբ տարեցտարի աճում է՝ ներգրավելով ավելի ու ավելի շատ մարդկանց, այդ թվում և՛ գինեգործների, և՛ գինու սիրահարների: Սա հիանալի միջոց է բացահայտելու Հայաստանը, նրա մշակույթն ու ավանդույթները: Փառատոնի ընթացքում Դուք կարող եք համտեսել հայկական գինիների լավագույն տեսականին, որոնք բարձր են գնահատվում աշխարհի սպառողների կողմից: Բացումը սկսվում է լավագույն գինեգործների վառ ու դիտարժան շքերթով, որն ուղեկցվում է երգ ու պարով։ Այս գունեղ փառատոնի շրջանակներում կան նաև խաղեր բոլոր տարիքի համար, ավանդական երաժշտություն, պար և թատերական ներկայացումներ։

ՍՈՒՐԲ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՏՈՆ

Այս տոնը նվիրված է Մեսրոպ Մաշտոցին և նրա աշակերտներին, ովքեր թարգմանել են Սուրբ Գիրքը հայերեն։ Տոնը նվիրված է նաև հայ մշակույթի այլ ականավոր գործիչների, ովքեր ուշագրավ ժառանգություն են թողել կրթության, լուսավորության և գիտության բնագավառներում։

ԷՐԵԲՈՒՆԻ-ԵՐԵՎԱՆ ՓԱՌԱՏՈՆ 2025

Վայրը՝ Երևան, Հանրապետության հրապարակ
Ամսաթիվ՝ Հոկտեմբերի 12, 2025 թ․

«Էրեբունի-Երևանի» առաջին պաշտոնական տոնակատարությունը տեղի ունեցավ 1968 թվականի հոկտեմբերին և նշվեց մեր մայրաքաղաքի 2750-ամյակը։ Այդ ժամանակվանից ի վեր «Էրեբունի-Երևան» փառատոնը լայնորեն նշվում է քաղաքում տարբեր միջոցառումներով։ Երեկոյան Հանրապետության հրապարակում «հին ու երիտասարդ» մայրաքաղաքի տարեդարձի կապակցությամբ ելույթ են ունենում հայ երաժշտարվեստի ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև միջազգային երգիչներ։ Փառատոնը ամփոփվում է հրավառությամբ։

ՍՈՒՐԲ ԳԵՂԱՐԴԻ ՏՈՆ (կրոնական տոն)

Նոյեմբերի 29-ին Հայ Առաքելական եկեղեցին կնշի «Սուրբ Թադեոս և Սուրբ Բարդուղիմեոս առաքյալների տոնը»։ Այս առիթով Գեղարդի վանքից Սուրբ Գեղարդը, որով խոցվեց Հիսուս Քրիստոսը խաչի վրա, կտեղափոխվի Էջմիածնի Մայր տաճար, իսկ պատարագի ժամանակ հավատացյալները հնարավորություն կունենան համբուրելու այն և օրհնություն ստանալու։ Սուրբ Գեղարդը Մայր տաճարում ցուցադրված կլինի մինչև ուշ երեկո։

ԵՐԿՐԱՇԱՐԺԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻ ՕՐ (աշխատանքային հիշատակի օր)

1988-ին տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժը զոհեց հազարավոր մարդկանց և ավերեց հանրապետության ենթակառուցվածքների մեծ մասը: Ցնցումը զգացվել է անգամ Հայաստանի մայրաքաղաքում՝ Երևանում։ Բնակեցվածությամբ երկրորդ և երրորդ քաղաքները՝ Լենինականը (այժմ՝ Գյումրի) և Կիրովականը (այժմ՝ Վանաձոր),  ամենաավերվածներից էին։ Դեկտեմբերի 7-ը զոհերի հիշատակի օրն է աշխարհի ողջ հայության համար։

ՆՈՐ ՏԱՐԻ (պաշտոնական ոչ աշխատանքային տոն)

Հայկական Նոր տարին ամենասպասված, պայծառ ու կախարդական իրադարձությունն է հայ ընտանիքների, հայաստանցի հայերի և, իհարկե, ողջ աշխարհի համար: Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը զարդարված է ամենատարբեր տոնական լույսերով և ծաղկեպսակներով, և հատկապես հաճելի է տեսնել, թե ինչպես են զարդարված ծառերը ստեղծում ինչ-որ կախարդական միջավայր։ Եթե ​​Ձեզ հետաքրքրում է, թե ինչպես են հայերն անցկացնում իրենց Ամանորը, ապա մի հապաղեք և եկեք Հայաստան՝ ամանորից ավելի վառ տպավորություններ և հիշողություններ ստեղծելու համար: