ՀԱՅՈՑ ԱՅԲՈՒԲԵՆԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ

Այբուբենի պուրակը գտնվում է Արտաշավան գյուղի մոտ՝ Արագածոտնի մարզում։ 2005 թվականին հայոց այբուբենը նշեց իր 1600-ամյակը։ Ի հիշատակ այս իրադարձության՝ նվեր ստացվեց 39 հսկայական, քանդակված հայկական տառ, որոնք տեղադրված են այբուբենը ստեղծողի՝ Մեսրոպ Մաշտոցի, վերջին հանգրվանի մոտ։

Արագած լեռան ֆոնին տեղադրված տառերն ու Մաշտոցի արձանը հարգանքի տուրք են մատուցում այս դժվար և յուրահատուկ լեզվին, որը Հայաստանի ազգային հպարտության առարկան է։ Համալիրը ներառում է նաև այլ հուշարձաններ՝ նվիրված մեծ հայ մտածողներին։ Բոլոր արձանները և տառերը պատրաստված են հայկական տուֆից։

Երբ Մաշտոցը սկսեց աշխատել հայկական այբուբենի ստեղծման վրա, նա գտնվում էր մեծ ճնշման տակ․ անհրաժեշտ էր այնպիսի գիր, որը հնարավոր կլիներ օգտագործել քրիստոնեությունը նոր ընդունած թագավորությունում՝ Աստվածաշունչ գրելու նպատակով։ Մաշտոցը ձևավորեց այբուբենի կառուցվածքը կրոնի շուրջ։

Նա ստեղծեց առաջին տառը՝ Ա-ն, որը Աստված բառի առաջին տառն էր, և վերջին տառը՝ Ք-ն, որով սկսվում էր Քրիստոս բառը։ Այնուհետև նա ավարտին հասցրեց մնացած 36 տառերը։ Մաշտոցի ստեղծած տառերի համակարգն օգտագործվում է մինչ օրս։ Միջնադարում ավելացվեց ևս երեք նշան, ինչի արդյունքում ներկայիս հայկական այբուբենում տառերի թիվը հասավ 39-ի։

Հայկական այբուբենը շարունակում է օգտագործվել, քանի որ այն ապացուցել է իր նշանակալի դիմացկունությունը՝ գոյատևելով կայսրությունների հերթափոխը, մեծ արտագաղթերը և, նույնիսկ, ցեղասպանությունը։ Այն օգտագործվում է Հայաստանում, Ջավախքի տարածաշրջանում (Վրաստան), Լեռնային Ղարաբաղում և հայկական սփյուռքի համայնքներում, որոնք սփռված են ողջ աշխարհում։